Zatrudnialność osób neuroróżnorodnych - wywiad z dr Michałem Tomczakiem | Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej

Dagmara Gradolewska: Jak wyglądała droga prowadząca do uruchomienia tego projektu?  

Dr Michał Tomczak: Zajmuję się problematyką osób w spektrum zaburzeń autystycznych od 2018 roku, kiedy to dołączyłem do zespołu projektowego na Wydziale Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, kierowanego przez dr hab. Małgorzatę Szczerską, prof. uczelni. W ramach grantu NCBiR opracowany został wówczas system kontroli stresu dla dzieci z autyzmem w jednej ze szkół specjalnych w Polsce. 

Kolejnym krokiem, tym razem w ramach grantu NCN, był mój indywidualny projekt, którego celem było opracowanie zaleceń na rzecz doskonalenia procesów zarządzania zasobami ludzkimi. Dotyczył on modyfikacji cyfrowego środowiska pracy, pod kątem potrzeb osób ze spektrum zaburzeń autystycznych. 

Bardzo wartościowy okazał się również pobyt w University of North Texas, w ramach grantu Europium IDUB, gdzie miałem możliwość zapoznania się z licznymi dobrymi praktykami w obszarze inkluzji neuroróżnorodnych studentów i pracowników uczelni oraz długoletnią współpracą z pracodawcami w tym obszarze. 

Kolejny wniosek grantowy powstał we współpracy z dr Joanną Szulc z Katedry Zarządzania na WZiE, w odpowiedzi na konkurs Argentum IDUB. Dotyczył projektowania inteligentnej organizacji pracy przyjaznej dla neuroróżnorodności. 

Obecny, piąty już grant ma jednak dużo szerszy zakres niż wcześniejsze, ponieważ jest to pierwszy w Polsce projekt badawczy o tak przekrojowym charakterze. Po pierwsze jest on, poświęcony problematyce neuroróżnorodności szeroko rozumianej i nie ogranicza się tylko do społeczności osób w spektrum zaburzeń autystycznych. Po drugie, podejmuje zagadnienie aktywności zawodowej osób neuroróżnorodnych w sposób interdyscyplinarny. Łączy perspektywę zarządczą, prawną, ekonomiczną, psychologiczną oraz socjologiczną.

Jakie cele zostaną zrealizowane w ramach projektu?

W ramach projektu, po pierwsze zostaną zidentyfikowane i zanalizowane kluczowe bariery dla zatrudnialności, w tym m.in. bariery prawne, ekonomiczne czy psychospołeczne oraz korzyści z zatrudniania osób neuroróżnorodnych. Po drugie, scharakteryzowane zostaną części składowe procesu osiągania dojrzałości organizacyjnej do zatrudniania osób neuroróżnorodnych. Po trzecie, opracowany zostanie model dojrzałości organizacyjnej, wspierający zatrudnialność osób neuroróżnorodnych (Neurodiversity Organizational Maturity Model – NOMM).

Działania badawcze zaplanowano w oparciu o triangulację metod. Przeprowadzona zostanie analiza danych zastanych wraz wielokontekstową interpretacją aktów normatywnych. Wywiady częściowo ustrukturyzowane z ekspertami; wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny (CATI) na próbie obejmującej około 1000 firm; obserwacja oraz case study.

Jaka jest odsetek osób neuroróżnorodnych w populacji? 

Neuroróżnorodność odnosi się do różnorodności w ludzkim poznaniu, która jest zjawiskiem naturalnym. Dotyczy osób, których predyspozycje neurologiczne nie są typowe. Można ją zdefiniować jako dowolny rodzaj przetwarzania poznawczego lub sposobu nadawania sensu światu, który odbiega od „typowych” sposobów myślenia i bycia. 

Do społeczności osób neuroróżnorodnych zaliczają się m.in. osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych (ASD), zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), dysleksją, dyspraksją, czy Zespołem Tourette’a.

Niektóre szacunki sugerują, że nawet do 20% populacji może posiadać cechy osób neuroróżnorodnych. 

Na jakie problemy napotykają te osoby w pracy zawodowej?

Sytuacja zawodowa tej grupy osób jest zróżnicowana. Niektóre z nich są w stanie z powodzeniem pracować i nie potrzebują wsparcia. Natomiast dla innych, pomimo wysokich kwalifikacji, znalezienie i utrzymanie zatrudnienia stanowi wyzwanie, w rezultacie m.in. trudności w obszarze komunikacji interpersonalnej i interakcji społecznych, radzenia sobie ze stresem oraz nadwrażliwości sensorycznej. To przede wszystkim do nich adresujemy rozwiązania, które zostaną opracowane w ramach projektu.

Jak aktualnie wygląda kwestia osób neuróżnorodnych w Polsce w tym na naszej Uczelni?

W ostatnich latach w Polsce świadomość społeczna na temat neuroróżnorodności, w tym autyzmu wzrasta. Przykładem może być to, że w kwietniu bieżącego roku, Politechnika Gdańska dołączyła do projektu „Asystent Studenta z ASD”. Ma on na celu wsparcie studentów w spektrum autyzmu w funkcjonowaniu na uczelni.

Więcej o projekcie ASD

Niestety, wsparcie oferowane w kraju znacznie odbiega od tego, które można obserwować w Europie Zachodniej, Australii, czy Stanach Zjednoczonych. 

Jak już wspomniałem wcześniej, w ubiegłym miesiącu zakończyłem pobyt w Stanach Zjednoczonych, w University of North Texas, gdzie miałem możliwość czerpania z dobrych praktyk uczelni sprzyjających inkluzji osób neuroróżnorodnych, zarówno w sferze edukacji, jak i pracy zawodowej. Mam jednak nadzieję, że w Polsce problematyka ta również zyska na popularności, co będzie miało przełożenie na konkretne działania wspierające.

Czy pojawiły się już jakieś prośby od osób neuroróżnorodnych?

Jeśli chodzi o moje dotychczasowe badania w zakresie modyfikacji fizycznego środowiska pracy oraz procesów zarządczych, to zdaniem osób w spektrum zaburzeń autystycznych najbardziej potrzebne są rozwiązania związane z przeciwdziałaniem nadwrażliwości sensorycznej, a przede wszystkim możliwość pracy w słuchawkach w celu ograniczenia bodźców dźwiękowych. Istotne jest również umożliwienie personalizacji stanowiska pracy zgodnie z indywidualnymi preferencjami; elastyczny czas pracy oraz praca w trybie zdalnym bądź hybrydowym.

Kto wchodzi w skład zespołu projektowego?

Zajmując się neuroróżnordonością zadbaliśmy o to, by zespół projektowy również miał różnorodny i wszechstronny charakter. W jego skład wchodzą pracownicy Katedry Przedsiębiorczości na Wydziale Zarządzania i Ekonomii. Są to naukowcy zajmujący się badaniami z obszaru nauk o zarządzaniu i jakości, posiadający również wykształcenie, prawnicze, ekonomiczne, psychologiczne i socjologiczne. Oprócz mnie, w zespole projektowym znaleźli się: dr hab. Przemysław Banasik, prof. uczelni, Kierownik Katedry Przedsiębiorczości; dr hab. Łukasz Sienkiewicz, prof. Uczelni oraz dr Katarzyna Stankiewicz.

Jakie będą następne kroki?

Następnym krokiem będzie rozpoczęcie badań. Harmonogram projektu obejmuje 24 miesiące, a jego rozpoczęcie przypada na czerwiec 2022. Działania projektowe będą realizowane w podziale na 4 sześciomiesięczne etapy.

Bardzo dziękuję za rozmowę i życzę powodzenia w realizacji tego tak ważnego dla społeczeństwa projektu.