Edu Inspiracje WZiE: Storytelling w edukacji czyli historie, które uczą i inspirują | Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej

Jak opowiadać historie, które zostają w pamięci na zawsze?

Opowiadanie dobrych historii jest sztuką, ale też w dużej mierze rzemiosłem, którego można się nauczyć poprzez zdobywanie wiedzy i praktyki. Większość udanych opowieści posiada kilka uniwersalnych cech:

• Jasna struktura

Nie będzie zaskoczeniem, że dobra historia musi posiadać jasną, skrupulatnie przemyślaną konstrukcję, a osoba opowiadająca musi być bardzo dobrze przygotowana. Niezbędne są próby i doskonalenie opowieści w praktyce. Możliwe, że nasze wystąpienia będą płynne i chwytliwe dopiero po kilku solidnie wykonanych próbach. 

• Wiarygodność

Przekonywujące opowieści są wiarygodne, to znaczy, że dzieją się w spójnym świecie, który powstał dzięki obrazowym  szczegółom. Nie może być ich jednak za dużo, w innym razie już na wstępie zniechęcimy i zanudzimy naszych słuchaczy.

• Metafory i porównania

Nic tak nie działa na wyobraźnie jak celne metafory. Dzięki nim, słuchaczom łatwiej jest zrozumieć teorię i przełożyć ją na coś, co już widzieli i sami doświadczyli. Co więcej, nietuzinkowe i zabawne porównania zostają w naszych umysłach na bardzo długo. 

• Zaskoczenie

Jeśli chcemy zadbać o przyspieszone bicie serca odbiorców, musimy zaplanować kilka elementów zaskoczenia i zwrotów akcji. Niespodziewane zdarzenia, dziwne zachowania bohaterów lub zmiana toku wydarzeń na lepsze lub gorsze to tylko kilka przykładów tego zabiegu. 

• Konflikt

Scenopisarze z wielkich firm takich jak Disney czy Pixar wiedzą, że niezapomniana historia powinna dotykać głębokich emocji oraz musi zawierać konflikt. Najlepiej wewnętrzny dotyczący głównego bohatera. Zmaganie się z samym sobą, przezwyciężanie słabych stron albo walka z losem, który zmusza do podjęcia niechcianego wyzwania to prosty przepis na udaną opowieść. 

• Punkt przełomowy

Każdy konflikt i narastające emocje muszą dojść do swojego punktu kulminacyjnego. W nim to zbiegają się wszystkie wprowadzone wątki i dylematy i to po nim następuje rozwiązanie całej dotychczasowej akcji. 

• Puenta

Dobra historia zakończona jest mocnym akcentem. Nie ważne czy będzie to coś mądrego, filozoficznego, praktycznego lub zabawnego. Ważne, aby motywowało do przemyśleń i aktywnego działania.

Przykłady storytellingu w nauczaniu akademickim

Opowiadanie dobrze skonstruowanych historii jest z powodzeniem stosowane na wszystkich etapach edukacyjnych. Nauczyciele w szkolnictwie wyższym również chętnie po nie sięgają, szczególnie wtedy, kiedy mają za zadanie wprowadzić kluczowe, konieczne do zapamiętania treści. Poniżej prezentujemy kilka przykładów zastosowania storytellingu w praktyce. 

Nietuzinkowe wprowadzenie do świata finansów

Dr Katarzyna Kubiszewska z Katedry Finansów na Wydziale Zarządzania i Ekonomiii stosuje storytelling m.in. na przedmiocie Essential of Finance. Wprowadza historię na pierwszych zajęciach i rozbudowuje ją na każdych kolejnych przez cały semestr. Bohaterami wykładów są dwie rodziny: Jetsonowie i Petersonowie. Jedna zatrudniona jest na etat w korporacji, a druga prowadzi własną działalność gospodarczą. Studenci omawiają poszczególne problemy, dostrzegają różnice, ale i podobieństwa w znaczeniu finansów i rynków finansowych dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Każdy wykład poprzedzony jest pytaniem na temat wpływu różnych zagadnień finansowych takich jak np. inflacja, stopy procentowe, deficyt budżetowy na obie rodziny. Studenci w parach lub niewielkich zespołach zastanawiają się nad odpowiedzią, którą później omawiają na forum. Wyniki ankiet ewaluacyjnych wskazują, że studentom dużo łatwiej przychodzi refleksja z perspektywy konkretnej rodziny niż abstrakcyjne rozważania z punktu widzenia przedsiębiorstwa czy ogółu gospodarstw domowych. 

Prawdziwe historie o bezpieczeństwie w ruchu lotniczym

Storytelling stosowany jest też na przedmiocie Bezpieczeństwo w ruchu lotniczym na innej polskiej uczelni technicznej. W jego ramach studenci omawiają przyczyny i skutki przeszłych, prawdziwych zdarzeń. Dowiadują się o nich dzięki emocjonujących historiom opowiadanych przez nauczyciela na wykładzie. Dzięki nim słuchacze angażują się i wcielają w rolę inspektorów ds. wypadków lotniczych, a także przeprowadzają własne śledztwo dotyczące przyczyn katastrof. Każde z 15 zajęć w semestrze poświęcone jest innej procedurze, która nie zadziałała i doprowadziła do realnego nieszczęścia. Na początku zajęć studenci zapoznają się z przebiegiem wydarzeń konkretnego przypadku w układzie chronologicznym. Poznają także często tragiczne skutki. Ten etap może zostać dodatkowo zobrazowany materiałem wideo. Następnie, studenci w grupach, wskazują potencjalne przyczyny, szukają dowodów na postawione tezy, a także przygotowują listę pytań do prowadzącego, których celem jest uzyskanie informacji niezbędnych do odkrycia prawdy.

Żywe opowieści w kształceniu managerów

Metodę storytellingu z powodzeniem można wykorzystywać w kształceniu managerów. Niektóre wiodące w świecie szkoły biznesu (np. Harvard Business School w USA czy Ivey Business School w Kanadzie) to tzw. „case schools”. Uczestniczący w nich studenci, na różnych poziomach edukacji, aż do studiów na poziomie executive, uczą się poprzez rozwiązywanie studiów przypadku czyli z wykorzystaniem prawdziwych historii z różnych firm. Ich bohaterem często jest manager, znany z imienia i nazwiska, który musi podjąć ważną decyzję, np. dotyczącą strategii, kampanii marketingowej, rozwoju firmy czy znalezienia sposobu na zmotywowanie pracowników. Taka konstrukcja jest zgodna z klasycznym przepisem na udaną historię: w życiu głównej postaci pojawiają się przeszkody, które stoją między nią a pożądanym celem. 

”Storytelling z powodzeniem wykorzystujemy także na studiach MBA na Politechnice Gdańskiej. Na wielu zajęciach prezentujemy studia przypadku. W czasie zajęć poświęconych komunikacji w biznesie mówimy też o tym, w jaki sposób historie służą ludziom, aby ustrukturyzować rzeczywistość napotkaną w swoich organizacjach. A także o możliwościach wykorzystania narracji jako narzędzia przekazywania wartości oraz wywierania wpływu. Krótka opowieść z wyraźnym przesłaniem może być bardzo dobrym wzmocnieniem argumentacji oraz statystyk.” - przekonuje dr Paweł Ziemiański z Katedry Przedsiębiorczości na Wydziale Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej.  

Czy warto stosować opowieści w edukacji?

Storytelling może być ciekawym urozmaiceniem dla studentów, szczególnie jeśli mamy potrzebę wprowadzić na zajęciach trudne zagadnienia. Opowieści pozwalają zrozumieć praktyczne zastosowanie omawianych mechanizmów, teorii czy procedur. Mogą być realizowane jako pojedyncze przykłady lub prowadzone jako jedna rozbudowana historia przez cały semestr czy rok. 

O niezwykłej sile storytellingu wiedzą już najbardziej wpływowe osoby na tym świecie. Stosują ją też najlepsi nauczyciele. Ale to nic nowego, bo opowiadanie historii było obecne w edukacji od zawsze. Dziś przyszedł najwyższy czas, aby przywrócić im dawny blask i zasłużone wysokie miejsce w rankingu najbardziej skutecznych metod nauczania. 

A teraz zamieniamy się w słuch, aby posłuchać waszych fascynujących opowieści z dreszczykiem emocji i walorem edukacyjnym w tle.  

Autorami artykułu są: Alina Guzik, Katarzyna Kubiszewska, Paweł Ziemiański. 

Cykl Edu Inspiracje WZiE to seria artykułów na temat nowoczesnych rozwiązań edukacyjnych, dobrych praktyk, skutecznej metodyki oraz ciekawych narzędzi dydaktycznych. Przeczytaj więcej artykułów z serii tutaj.